Galaksinin Oluşumunu Öğrenmeye Hazır mısınız?

Ahuna Mons, 3.962 metre yüksekliğinde ve yaklaşık 17 km genişliğinde bir volkan. Dünyada böyle bir volkan ilginç olabilirdi. Fakat Ahuna Mons, Mars ile Jupiter arasındaki yörüngesiyle Güneş sisteminde, 965 km’den küçük çapıyla bir cüce gezegen olan Ceres üzerinde. İlginç olan, Ahuna Mons’un lavların karasal yüzeyde birikmesiyle değil de buzdan meydana gelmiş olması. “Ahuna, Ceres üzerinde bulunan tek gerçek dağdır.” diyor Arizona Devlet Üniversitesi’nden David Williams, “Yakın incelemelerimiz sonrasında bunu ‘cryovolcanism’ olan yükselen bir kubbe olarak yorumladık.” Bu bir çeşit düşük sıcaklıklı volkanik hareketlilik şeklidir. Genellikle tuz ve amonyak ile karışmış olan erimiş buz ve su, gezegen üzerinde bulunan volkanlar tarafından püskürtülen erimiş silikat kayaların yerini almıştır. Devasa bir dağ olan Ahuna, donmuş tuzlu suyun tekrar eden püskürtmeleri sonucu oluşmuş volkanik bir kubbedir. Williams, bu hafta  Science  dergisinden yayınlanmış olan NASA’nın Dawn ek...

Dünya, Güneş sistemindeki sekiz gezegen arasında insanların yaşadığı tek gezegendir . Büyüklük bakımından beşinci sırada gelir. Neredeyse top gibi küre biçimlidir. Çapı 12. 750 kilometre, toplam alanı 510 milyon kilometrekare dolayındadır . Yaklaşık yüzde 29'u karalarla, geri kalanı okyanus ve denizlerle kaplıdır. Dünya'nın iç bölümünde üç ana katman vardır .En içteki bölüme çekirdek denir . Çapı 7 bin kilometre kadar olan çekirdeğin büyük ölçüde nikel ve demirden oluştuğu sanılır . Çok yüksek sıcaklık nedeniyle bu mineraller sıvı haldedir . Ama bilim adamları çekirdeğin ortasında katı bir demir top bulunduğu kanısındadır . Çekirdeği saran, katı kayaçlardan oluşmuş katmana manto denir . Kalınlığı 3 bin kilometreye yaklaşan mantonun üstündeki yerkabuğu da katı kayaçlardan oluşur . Yerkabuğunun kalınlığı kıtaların altında 32, okyanusların altında da 5 kilometre kadardır .

Mars ve Jüpiter gezegenlerinin arasında kalan yerlerde bulunan cisme evinde bulunan bölge asteroid kuşağı (asteroid kemeri) olarak adlandırılır.Ve asteroid kuşağında bulunan cisimler genel olarak planetoid ve asteroid olarak biliniyorlar. Asteroid genişlemesi o kadar fazladır ki, bu uzanan mesafe Dünya'nın Güneş'ten olan uzak bir yerde 2.5 katına denk geliyor. Genişlik bu kadar büyük olunca da içerisinde trilyonlarca asteroid içerdiği söylemek zor olmaz. Bu asteroitler 20 santimetrelik bir kayadan, 1000 kilometre çapındaki cüce bir gezegen kadar değişik boyutlarda olabiliyorlar.Güneş Sistemi'nin oluşum aşamasında Güneş'i çevreleyen toz ve kaya yer çekimi ile birlikte gezegenlere çekildi. Ancak tüm maddeler bir gezegen oluşturulmadı. Onun yerine bu maddeler bir bölgedeeye yukarıdan asteroid kuşağını oluşturdu. Asteroid kuşağı oluşumu ile ilgili farklı teoriler de yok değil. Bazı gökbilimciler kemerin yok olmuş bir gezegenin hedeflerinden birini veya oluşamamış...

İnsanlar binlerce yıldan beri kayan yıldızları izlemektedirler. Fakat bu gördüklerinin ne olduğunu, nerden geldiğini ve nasıl oluştuğu konusunda hiçbir bilgiye sahip değildirler. Büyük bir merak ve ilgi içinde izledikleri bu yıldızların başka dünyadan geldiklerine bile inanırlardı. Teknolojinin gelişmesi, gözlem ve inceleme olanaklarının artması ile birlikte bir türlü anlamlandırılamayan bu olayın aslında uzayda hareket eden katı ve küçük kitlelerin dünya atmosferine girmesiyle yaşanan bir olay olduğu, hatta görünenlerin yıldız bile olmadığı anlaşılmıştır. İnsanların gördükleri ve izledikleri şey yıldız kayması değil meteor diğer adıyla gök taşı düşmesiydi. Meteor, gökyüzünde gerçekleşen olağanüstü olay anlamına gelen Latince ‘meteoron’ sözcüğünden gelir. Meteor, Güneş sistemindeki maddelerin dünya atmosferine düşerken yüksek hızda hava ile sürtünmesi sonucunda akkor haline gelerek, yeryüzünden özellikle geceleri kısa süreli bir ışık çizgisi şeklinde görülmesine verilen addır....

JÜPİTER Güneş Sistemi'nin uzaklık olarak beşinci gezegenidir. Kütlece ve çap olarak sistemdeki en büyük gezegendir. Aslında Jüpiter gezegeni Güneş Sistemi'nde bazı özelliklerinden dolayı 'enlerin gezegeni' olarak sınıflandırılabilir: Jüpiter gezegeni Güneş Sistemi'nde en büyük kütleye ve çapa sahiptir. Aynı zamanda kütlesi, diğer gezegenlerin kütleleri toplamının 2.5 katıdır. Kendi etrafında dönüş süresi en kısa olan gezegendir. En büyük manyetosfere ve en güçlü manyetik alana sahiptir. Güneş Sistemi'nin en büyük ve en çeşitli uydularına sahiptir. Jüpiter gezegeni bu özelliklerinde dolayı adını en büyük Roma tanrısı olan Jüpiterden alır. Yapısı büyük oranda gazlardan oluştuğundan dolayı 'gaz devi' olarak adlndırılan gezegenler sınıfına girer. Gazların %99'unu Hidrojen ve Helyum oluşturur. Çok az miktarda metan gibi zehirli gazlar da bulunur. Bu gazların oluşturduğu manyetik alan o kadar güçlüdür ki bir insanı öldürmesi saniye bile s...

Plüton'a adını 11 yaşındaki bir kız vermiştir. -Plüton'un   Güneş'i dolaşması 248 yıl sürüyor. -Ay Dünya'nın 1/4'ü büyüklüğünde olup, Plüton'dan daha büyüktür. -Plüton gezegen olarak kabul edilirken Güneş etrafında tam bir devrim yapmamıştır. -Plüton üzerinde donmuş su ve mavi gökyüzü bulunmaktadır. -Genç bir araştırma asistanı tarafından 1930 yılında keşfedilmiştir. -Yüzeyinde kalp şekli   vardır. -Dünyada, tek buz donmuş sudur. Plüton üzerinde azot, metan ve karbon monoksit de donar.Katı haldedir. -Plüton'un dört ayı vardır. Charon (Hades'in vapuru), Nix (gece ve karanlık Yunan tanrıçası), Hydra (Hades'i koruyan dokuz başlı yılan) ve 2011'de keşfedilen Kerberos(üç başlı köpek). -1941 yılında laboratuvar ortamında elde edilen plütonyum elementi ismini Plüton'dan almıştır. -Cüce gezegen Plüton, yeryüzünün antik Roma tanrısı olarak bilinir. Roma mitolojisinde Plüton, üç kardeşiyle dünyayı kontrol ede...

Yeni keşfedilen ve yalnızca 300 kilometre çapında olduğu tahmin edilen bu buzul gezegen, oldukça uzun görünen bir yörüngeye sahip. En yakın noktadayken, Güneş’le Plüton arasındaki uzaklığın yaklaşık iki buçuk katı mesafede bulunuyor. Bunun ardından, Güneş Sistemi’nin en dışta bulunan saçaklarına, Plüton’dan yaklaşık 60 kat daha uzağa ilerler ve Güneş’in etrafındaki bir turunu şaşkınlık verici bir sürede, yaklaşık 40 bin yılda tamamlar. Yörüngesinin yüzde 99’luk kısmında onu görmek neredeyse imkânsız. Gök cismi, dış Güneş Sistemi’nde Sedna’nın ardından yakın dönemde 2012 VP113 diye adlandırılan başka bir cismin sonrasında bulunan üçüncü küçük gezegen. Ve geçmişte soğuk, karanlık ve boş gibi görünen bu bölge, günümüzde egzotik ve büyükcisimlerden oluşan zengin bir koleksiyon gibi görünüyor

Öncelikle Ay’ın fiziksel özelliklerinden bahsedelim: Çapı 3,475 km olup, kütlesi dünyanın yaklaşık 100’de biri kadardır. Ay’ın Dünya’ya uzaklığı 384,400 km’dir ve Dünya’nın yörüngesindeki dönüşünü 27.3 günde tamamlar ve her 29,5 günde tekrar eden Ay'ın evreleri oluşur. Ay’ın yüzey sıcaklığı -233°C ye düşebilmekte ya da 123°C ye çıkabilmektedir. Peki Ay nasıl oluştu? Teoriye göre; yaklaşık 4.5 milyar yıl önce Güneş sistemi oluşurken, “Theia” adında Mars büyüklüğündeki bir ön gezegen Dünya’ya çarpınca uzaya devasa parçalar yayıldı ve bu parçalar kütle çekimi nedeni ile birleşerek Ay’ı oluşturdu. Gelelim Ay’ın diğer yüzüne, yani görmediğimiz yüzüne… Öncelikle Ay’ın karanlık yüzü terimi tamamen yanlıştır çünkü Ay’ın her iki yüzü de aynı miktarda güneş ışığı görür dolayısıyla diğer yüzün hep karanlık olduğunu düşünmek yanlıştır. Peki Ay’ın neden sadece ve sürekli bir yüzünü görüyoruz? Bunun nedeni, Ay'ın Dünya'nın yörüngesinde dönüşünü, kendi ekseni etrafında dönmesi ile ay...

Resmi kayıtlarda geçen ve "en büyük yıldızlardan biri" olan UY Scuti, eğer ki Güneş'imizin yerini alack olsaydı, bu devasa yıldızın fotosfer tabakası Jüpiter'in yörüngesini yutacak kadar geniş olurdu! Bu yıldızın çapının 2.4 milyar kilometre ya da Güneş ile Dünya arasındaki mesafenin 15.9 katı olduğu hesaplanmaktadır. Yarıçapının Güneş'inkinin 1708 katı olduğu düşünülmektedir. "Düşünülmektedir" diyoruz; çünkü bu tip uzak ve devasa yıldızların büyüklükleri ilgili hesaplamalarda hata payları bulunmaktadır ve bu sebeple "en büyük yıldız" sıralaması da zaman içerisinde yeni yıldızlar keşfedilmese bile, daha öncekilerin daha net ölçülmesi sonucunda değişebilmektedir.

Genel görelilik kuramı tarafından varlıkları tahmin edilen karadelikleri diğer gökcisimlerinden ayıran en önemli özellik etraflarında bir olay ufku oluşmasıdır. Karadeliği çevreleyen küresel bir yüzey olan olay ufkunun üzerinde kurtulma hızı ışık hızına eşittir. Olay ufkunun içinde ise kurtulma hızı ışık hızından daha büyüktür. Görelilik kuramına göre, kütleli ya da kütlesiz herhangi bir cismin ışıktan daha hızlı hareket etmesi mümkün olmadığı için bir kez olay ufkunu geçip karadeliğe düşen herhangi bir cisim bir daha karadeliğin çekiminden kurtulup dışarıya çıkamaz. Dolayısıyla bir karadelik kendi ışığı ile doğrudan gözlemlenemez. Fakat bu bir karadeliğin özellikleri hakkında hiçbir bilgi edinemeyeceğimiz anlamına da gelmiyor. Karadeliğin olay ufkunun dışında kalan yerlerde sebep olduğu değişikliklere bakarak kütle, açısal momentum ve elektrik yükü gibi özelliklerini belirlemek mümkün. Karadelikler hayli basit nesnelerdir. Elektrik yükleri, kütleleri ve açısal momentumları bilin...

Güneş sistemi içinde yer alan sekizinci gezegen. Güneş'e olan uzaklığı 4.490.000.000 km., çapı 52.299 kmdir. Kütlesi Dünya'nınkinin 17,45 katıdır. Hidrojen, helyum ve metandan oluşan bir atmosferi vardır. Kendi ekseni çevresindeki dönüşünü 15 saat 48 dakikada, Güneş çevresindeki dönüşünü de 164.788 yılda tamamlar. Neptün'ün görünür yüzünün sıcaklığının -205°C dolayında olduğu hesaplanmaktadır. Neptün'ün 1846 ve 1949 yıllarında keşfedilen iki uydusu vardır. Bunlardan "Triton"un Neptün'e uzaklığı 355.000 km., çapı 6.000 km dir ve gezegen çevresindeki dönüşünü 5,88 günde tamamlar. İkinci uydu "Nereid"in çapı oldukça küçüktür (300 km. kadar) ve çok basık bir yörünge üzerinde döndüğünden Neptün'e olan uzaklığı 1,3 milyon km. ile 10 milyon km. arasında değişir. Gezegen çevresindeki dönüşünü ise 359,9 günde tamamlar. Neptün gezegeninin varlığının bulunması astronomi matematiğinin parlak başarılarından biridir. Uranus gezegeninin hareketl...

Uydu kendisinden daha büyük bir şeyin çevresinde dönen doğal ya da yapay gök cismine verilen ad. Gezegenlerin çevresinde dönen aylar doğal uydudur. Dünya'nın tek uydusu, Mars'ın Fobos ve Deimos adlı iki küçük uydusu vardır. Venüs ve Merkür'ün hiç doğal uydusu bulunmazken, dev gezegenler Jüpiter, Satürn, Neptün ve Uranüs'ün toplam 124 doğal uydusu vardır. En çok uyduya sahip gezegen çevresinde değişik yörüngelerde dönen 61 uyduyla Jüpiter'dir. İnsan eliyle yapılmış, roket ya da uzay mekikleriyle uzaya gönderilerek, Dünya'nın ya da öteki gezegenlerin çevresindeki bir yörüngeye yerleştirilen uydular da yapay uydudur. Dünya'nın çevresinde iletişim, meteoroloji, madencilik ve casusluk amaçlı yaklaşık 600 uydu dönmektedir. Yörüngede bulunan ve içinde astronotların ve bilim adamlarının sürekli kalıp, bilimsel deneyler yaptığı Uluslar Arası Uzay İstasyonu da gerçekte Dünya'nın bir yapay uydusudur.

Titan, başka bir gezegenin uydusu olmasına rağmen, Merkür‘e eşdeğer büyüklüğü ve “şu kadarcık uyduda ne işi var” diye düşündüren; azot ve metandan oluşan atmosferi ile benzersiz. Şöyle ki, Güneş Sistemi’nde yer alan gezegenlerin yüzlerce uydusu var ve bunlardan bazıları Titan kadar büyük olmasına rağmen hiçbirinin içinde mevsimler yaşanan, yağmurlar yağan, rüzgarlar esen bir atmosferi yok. Hatta ve hatta, “ne güzel gezegenler” dediğimiz Merkür ve Mars’ın söz etmeye değecek bir atmosferi bile yok. Bu duruma verilebilecek tek bir cevap var; Titan’ın atmosferi sürekli yenileniyor. Yani kaybettiği azot ve metanın yerine sürekli yenileri geliyor. Başka bir deyişle Titan, tıpkı Dünya gibi volkanik açıdan hala aktif, yahut yüzeyinde, atmosferdeki metanı yenileyecek bazı kimyasal, belki de biyolojik tepkimeler gerçekleşiyor. Böyle olunca, -180 derecelik yüzey ısısına sahip bu gezegende metana bağlı bir yaşam olup olmadığı gibi bir soru geliyor akla. Bu arada belirtmek lazım; metan...

  Güneş, güneş sisteminin kütlesinin % 99.86 sını oluşturur.(jüpiterde dahil olmak üzere) tüm gezegenler,asteroitler güneş sisteminin %0.14 ünü oluşturmaktadır. -Güneşin %70 i hidrojen,%28 helyum ,%1.5 i karbon,nitrojen ve oksijen %0.5 i de diğer elementlerdir. -Eğer güneş enerjisinin çıkışında 10 da 1 lik bir azalma olsaydı.Dünyanın çevresi 1.5 kilometrelik buz kütlesiyle kaplanırdı.Eğer güneş enerjisinin çıkışı yüzde 30 artsaydı.Dünyada yaşam kalmazdı. -Güneşin enerjisi kendinden 160 kilometre uzaktaki birini öldürmeye yeter. -Güneşin yüzeyindeki 1 posta pulu büyüklüğündeki alan,1500.000 mum gücüyle patlamaktadır. -Güneşten dünyaya uzanan enerji metrekare başına saniyede 1.37 kilowattdır. -Işığın evrenin en hızlı şeyi olduğu düşünülmektedir.Saniyede 299.338 kilometre yol alan ışığın bilgisayardan bize ulaşması  300.000 km/ saniye hızla gerçekleşir. -Güneş ışınlarının güneşten dünyaya ulaşması 8 ile 8.5 dakika sürmektedir.Yani bize ulaşa...

Dünya' nın ancak yarısı kadar olmakla birlikte, Mars bütün güneş sisteminde gezegenimize en çok benzeyen yüzeye sahiptir.   Mars’ta bugün ya da geçmişte hayat olup olmadığı hala belirsizdir. Mars’ın Güneş’e uzaklığı, Dünya’nın Güneş’e uzaklığının bir buçuk katıdır ve bir yörünge dönüşünü tamamlaması 687 Dünya gününü alır. Mars’ta bir günlük süre Dünya gününde biraz daha uzundur.

Atmosfer veya Gazyuvarı, yerkürenin etrafını saran ve çoğunlukla gaz ve buharlardan oluşan bir örtüdür. Yerçekimi sayesinde tutulan atmosfer, büyük ölçüde gezegenin iç katmanlarından kaynaklanan gazların yanardağ etkinliği ile yüzeye çıkması sonucu oluşmakla birlikte, gezegenin tarihi boyunca dünya dışı kaynaklardan da beslenmiş ve etkilenmiştir. Basınç ve yoğunluk açısından diğer yer benzeri gezegenlerden Mars’a göre yaklaşık 100 kat büyük, Venüs’e göre ise yaklaşık 100 kat küçük bir gaz kütlesini ifade eder. Ancak bileşim açısından bu iki gezegenin atmosferlerinden çok farklı olduğu gibi, Güneş Sistemi içinde de eşsizdir.

Yıldız yoğun ve ışık saçan bir plazma küresidir. Biraraya toplanan yıldızların oluşturduğu gökadalar görünür evrenin hakimidir. Günışığı dahil olmak üzere dünya  üzerindeki erkenin (enerji) çoğunun kaynağı, bize en yakın yıldız olan güneştir.Diğer yıldızlar, Güneş’in ışığı altında kalmadıkları zaman yani geceleri gökyüzünde görünürler. Yıldızların parlamasının nedeni çekirdeklerinde meydana gelen çekirdek kaynaşması (füzyon ) tepkimelerinde açığa çıkan erkenin yıldızın içinden geçtikten sonra dış uzaya ışıma (radyasyon) ile yayılmasıdır. Yıldızlar olmasaydı, ne yaşam ne de öğelerin (element) büyük bir kısmı var olabilirdi. Gökbilimciler bir yıldızın tayfını, parlaklığını ve uzaydaki hareketini gözlemleyerek o yıldızın kütlesi, yaşı, kimyasal bileşimi ve bunun gibi bir çok özelliğini belirleyebilirler. Bir yıldızın toplam kütlesi, yıldızın gelişiminin ve sonunun ana belirleyicisidir. Bir yıldızın gelişim süreci içinde bulunduğu aşamaya göre çapı, dönüşü, hareketi ve sıcaklı...

Güneş etrafında, elips şeklinde bir yörünge çizerek, dönen gök cisimleri Günümüzde gezegen denildiği zaman, başta dünyamız olmak üzere, Güneş etrafında dönen diğer sekiz gezegen akla gelmektedir. Fakat uzayda nice güneşler etrafında nice gezegenler dönmektedir. Sadece galaksimiz Samanyolu’nda iki yüz milyar yıldız bulunduğunu göz önüne alırsak, bir galakside iki trilyona yakın gezegenin varlığından söz edilebilir. Dünyamız dahil olmak üzere Güneş etrafında dönen dokuz gezegen inceleyebildiğimiz yegane gezegenlerdir. Bu gezegenler uzayda parlayan yıldızlardan kolaylıkla ayırt edilebilir.